Allah Hidayet Etsin Ne Demek? Felsefi Bir Derinlik Arayışı
Filozof Bakışıyla Başlamak: Yolun ve Aydınlanmanın Anlamı
İnsan, varoluşun karanlık labirentlerinde sürekli bir anlam arayışı içindedir. Bu arayışın merkezinde ise “doğru yolu bulma” fikri yer alır. “Allah hidayet etsin” ifadesi, bu yolculuğun hem teolojik hem de felsefi derinliğini temsil eder. Ancak bu söz, sadece dini bir temenni değil; aynı zamanda insanın etik, epistemolojik ve ontolojik serüvenine dair bir çağrıdır. Hidayet, sadece bir “doğru yola erişmek” değil, aynı zamanda varlığın özüne, bilincin berraklığına ve hakikatin ışığına yaklaşma çabasıdır.
Bu kavramı anlamak, insanın hem Tanrı’yla hem de kendisiyle kurduğu ilişkinin doğasını anlamaktır. Peki, gerçekten “hidayete ermek” ne demektir? Bu süreçte insan kendi iradesiyle mi yön bulur, yoksa hidayet dışsal bir kudretin armağanı mıdır?
Etik Perspektif: İyilik, Sorumluluk ve Ahlaki Dönüşüm
Etik açısından bakıldığında, hidayet insanın ahlaki bir yönelim içinde olmasıyla ilgilidir. “Allah hidayet etsin” ifadesi, bir kişiye sadece yol göstermeyi değil, aynı zamanda onun ahlaki bilincini uyandırmayı diler. Bu yönüyle hidayet, iyilikle kötülük arasındaki etik çatışmanın çözümünde bir pusula gibidir.
Etik felsefede Sokrates’in “Kimse bilerek kötülük yapmaz” önermesi, hidayet kavramının özünü yansıtır. Kötülük, bilgi eksikliğinin, doğruyu görememenin sonucudur. Bu nedenle hidayet, aslında insanın ahlaki farkındalığa erişmesidir. Kant’ın “iyi niyet” kavramıyla da benzer bir paralellik taşır: hidayet, insanın eylemlerinde içten bir doğruluk arayışıdır.
Ancak burada bir soru belirir: Hidayet, bireyin kendi çabasıyla mı kazanılır, yoksa ilahi bir lütuf mudur? Eğer insan özgür iradeye sahipse, o zaman hidayete ermek onun kendi seçimlerinin bir sonucu olmalıdır. Ama eğer hidayet tamamen Tanrı’nın takdiriyle verilirse, o zaman ahlaki sorumluluk nasıl tanımlanmalıdır? Bu ikilem, etik ile teoloji arasındaki en eski tartışmalardan birini yeniden canlandırır.
Epistemolojik Perspektif: Bilgi, Hakikat ve Aydınlanma
Bilgi felsefesi açısından “hidayet” bir tür hakikati bilme sürecidir. Epistemoloji, “bilmek” eylemini sorgular; hidayet ise bu bilmenin içsel boyutunu ifade eder. “Allah hidayet etsin” dendiğinde, aslında bir bilme biçimi – yani hakikati idrak etme – dile getirilmektedir.
Burada Platon’un “mağara alegorisi”ni hatırlamak gerekir. Mağaradaki insanlar karanlıkta gölgeleri izler; biri dışarı çıkar, gerçeği görür ve ışığın anlamını kavrar. Bu, hidayetin felsefi karşılığıdır: karanlıktan çıkmak, bilginin ışığıyla aydınlanmak. Hidayet, sadece bir inanç değil, bir idrak sürecidir.
Bu noktada epistemolojik bir paradoks doğar: Bilgiye ulaşmak için zaten bir “aydınlık” gerekir, ama o aydınlık (yani hidayet) olmadan bilgiye ulaşmak mümkün değildir. Bu, insan zihninin sınırlılığını ve ilahi bilginin erişilmezliğini gösterir. Dolayısıyla, “Allah hidayet etsin” sözü, insan aklının kendi sınırlarını aşma çabasını da ifade eder.
Ontolojik Perspektif: Varlığın Yönü ve Hakikatin Kaynağı
Ontolojik açıdan bakıldığında, hidayet varlığın kendi özüne dönüşüdür. İnsan, doğası gereği hakikate yönelen bir varlıktır. Bu yönelimin ilahi bir karşılığı olarak “hidayet” ortaya çıkar. “Allah hidayet etsin” demek, aslında bir varlığın kendi özüne, hakikate, yani “olması gereken hâline” ulaşmasını dilemek anlamına gelir.
Martin Heidegger, insanın varlıkla olan ilişkisini “dünyada olma” biçimiyle açıklar. İnsan, dünyada sadece var olmaz; anlam üretir. Hidayet ise, insanın bu anlam üretim sürecinde kendi varoluşsal yönünü bulmasıdır. Varlığın ışığıyla birleşmek, varoluşun karanlık yönlerini aşmak anlamına gelir.
Bu bağlamda, “Allah hidayet etsin” ontolojik bir dilektir: insanın varoluşsal yabancılaşmadan kurtulması, hakikatle uyumlu bir varlık hâline gelmesi.
Dengeli Bir Yaklaşım: Hidayet Hem İçten Hem Dıştan Bir Yolculuk
Felsefi olarak değerlendirildiğinde, hidayet hem bireysel bir bilinç yolculuğu hem de ilahi bir rehberliğin sonucudur. İnsan aklı, sezgi ve deneyimle kendi yönünü bulabilir; fakat bu süreçte aşkın bir kaynağın rehberliği de hissedilir. Bu nedenle, “Allah hidayet etsin” ifadesi hem bir temenni hem de bir metafizik farkındalıktır.
Bu söz, aslında insanın aczini kabul etmesidir: “Kendim bulamıyorsam, beni buldursun.” Aynı zamanda umutlu bir arayıştır: “Yoldan saparsam, beni yeniden yola koysun.”
Sonuç: Hidayet, Aydınlanmanın Sessiz Çağrısı
Sonuç olarak, “Allah hidayet etsin” demek, birine sadece doğruyu bulmasını değil, aynı zamanda hakikati yaşamasını dilemek anlamına gelir. Etik olarak bir vicdan uyarısı, epistemolojik olarak bir aydınlanma çağrısı, ontolojik olarak ise varoluşun yeniden inşasıdır.
Ancak bu derin temenni şu soruları da beraberinde getirir:
— Hidayet, gerçekten bulunabilir mi, yoksa sadece bir yönelim midir?
— İnsan kendi çabasıyla aydınlanabilir mi, yoksa bu süreçte mutlaka ilahi bir dokunuşa mı ihtiyaç duyar?
— Ve en önemlisi: Hidayet bir sonuç mu, yoksa hiç bitmeyen bir yolculuk mudur?
Bu soruların cevabı, belki de her birimizin kendi içsel yolculuğunda gizlidir.